Rouw na zelfmoord

Reacties en emoties

Er bestaat geen eenvoudige manier om het verlies van een dierbare door zelfmoord te accepteren. Hieronder vindt u informatie waarvan wij hopen dat deze helpt om het rouwproces te verzachten. Andere hulpbronnen die nuttig kunnen zijn staan genoemd in: Hulp en ondersteuning.

Kies een van de onderstaande secties:

Reacties en emoties

Behoeften

Hulp en ondersteuning

Hulpbronnen

Befrienders centra bieden vertrouwelijke emotionele steun aan iedereen in een crisissituatie.

Het verlies van iemand die u dierbaar is, veroorzaakt intens verdriet en diepe rouw. Bij zelfmoord komen vaak nog andere reacties en emoties kijken. Het rouwproces bij zelfmoord duurt langer. De schok, het sociale isolement en de schuldgevoelens zijn vaak sterker en het element van vrijwillige keuze roept pijnlijke vragen op.

Bij het rouwproces dat volgt op een zelfmoord zijn de onderstaande emoties of reacties normaal:

Enorme schok

Het gevoel van schok en ongeloof dat volgt op dit soort sterfgeval kan heel hevig zijn. Het is heel normaal dat u steeds weer voor u ziet wat er is gebeurd, zelfs als u er niet bij was. Het vinden van het lichaam kan ook een traumatische en onuitwisbare gebeurtenis zijn. Het is heel natuurlijk dat u de zeer angstaanjagende en pijnlijke beelden van het overlijden en de gevoelens die deze in u oproepen, voortdurend wilt bespreken.

De “waarom” vraag

Bij zelfmoord wordt er vaak lang gezocht naar een verklaring. De meeste mensen zullen uiteindelijk aanvaarden dat ze er nooit achter zullen komen waarom iemand zelfmoord heeft gepleegd. Bij het zoeken naar verklaringen kunnen de meningen van de gezinsleden over de reden sterk uiteenlopen. Hierdoor kunnen de verstandhoudingen binnen het gezin onder druk komen te staan, zeker wanneer er ook een gevoel van schuld bij komt kijken.

De vraag “Had ik het kunnen voorkomen?”

Het is heel normaal om u voortdurend af te vragen of u de zelfmoord had kunnen voorkomen en hoe u de overleden persoon had kunnen redden. Achteraf gezien lijkt alles misschien pijnlijk voor de hand liggend. De “wat als-scenario’s” zijn eindeloos. Het steeds opnieuw beleven van de gebeurtenissen is natuurlijk en noodzakelijk bij het leren accepteren wat er is gebeurd. Uit onderzoek blijkt dat de nabestaanden bij zelfmoord soms meer schuldgevoelens hebben, zich meer verantwoordelijk voelen en afvragen of ze het gebeurde hadden kunnen voorkomen, dan bij andere sterfgevallen.

Zich verlaten/afgewezen voelen

Het kan zijn dat u zich afgewezen voelt. Het is heel normaal dat u zich in de steek gelaten voelt door iemand die ‘ervoor gekozen heeft dood te gaan’.

“Ik was kwaad dat hij niet met ons was komen praten. Ik denk dat we allemaal op een gegeven moment kwaad waren. Je denkt: ‘Hoe heb je ons dit aan kunnen doen?’ “.

Een zus over haar broer die zelfmoord heeft gepleegd.

Angst en gevoelens van nabestaanden na zelfmoord

Wanhoop is een natuurlijk onderdeel van het rouwproces, maar na de zelfmoord van een dierbaar iemand kan het gevoel van hopeloosheid gepaard gaan met vrees voor de eigen veiligheid. U kunt zich identificeren met iemand die zichzelf van het leven heeft beroofd en dat kan heel bedreigend zijn voor het eigen gevoel van veiligheid. De angstgevoelens kunnen sterker zijn dan bij een persoon die op een andere manier door overlijden iemand verloren heeft, en u bent kwetsbaarder voor zelfmoordgedachten.

Aandacht van de media

Wanneer iemand overlijdt door zelfmoord of een andere onverwachte oorzaak, kan dit de aandacht trekken van het publiek. Een wettelijk vereist onderzoek kan de aandacht vestigen op de overleden persoon en diens naaste familieleden en vrienden. Aandacht van de pers kan heel stressvol zijn voor de achtergebleven familieleden en vrienden, vooral wanneer de verslaggeving over het sterfgeval ongevoelig of onjuist is.

Stigma en isolement

De houding van de maatschappij ten opzichte van zelfmoord is aan het veranderen, maar deze kan er nog steeds toe leiden dat de mate van beschikbare steun beperkt is. Het zwijgen van anderen kan het stigma en de gevoelens van schaamte en ‘anders zijn’ nog versterken. Als de houding van anderen ten opzichte van zelfmoord ongemakkelijk en ontwijkend is, kan het zijn dat u zich uitermate geïsoleerd voelt. U hebt dan geen gelegenheid om alle aspecten van het leven en de persoonlijkheid van de overledene te bespreken en te herdenken. Vaak is er ook een sterke behoefte om de overleden persoon, en ook uzelf, te beschermen tegen het oordeel van anderen.

Een moeder die schreef over de dood van haar zoon, wees op het feit dat ons nooit verteld is wat we moeten zeggen tegen iemand die een dierbare verloren heeft door zelfmoord. Zij had er behoefte aan dezelfde dingen te horen die ook tegen nabestaanden in andere sterfgevallen worden gezegd: “Ik vind het heel erg wat er gebeurd is. Kan ik iets voor je doen? Als je erover wilt praten, wil ik graag luisteren. En als je een schouder zoekt om op uit te huilen, mag dat bij mij.”

© The Royal College of Psychiatrists 1997
Bron: Bereavement Information Pack (Informatiepakket rouwverwerking) door Kate Hill, Keith Hawton, Aslog Malmberg en Sue Simkin
Gereproduceerd met toestemming van The Royal College of Psychiatrists

Behoeften

Aan een groep Canadese nabestaanden van een zelfmoord werd gevraagd wat voor hulp en steun zij het meest nodig hadden. Zij gaven aan dat hulp nodig was om:

• de zelfmoord in perspectief te kunnen plaatsen
• te kunnen omgaan met de gezinsproblemen als gevolg van de zelfmoord
• zichzelf weer beter te kunnen voelen
• over de zelfmoord te kunnen praten
• feitelijke informatie in te winnen over zelfmoord en de gevolgen ervan
• een veilige plek te hebben voor het uiten van gevoelens
• inzicht te krijgen en om te leren gaan met de reacties van anderen op zelfmoord
• advies te krijgen bij praktische/maatschappelijke problemen

© The Royal College of Psychiatrists 1997
Bron: Bereavement Information Pack (Informatiepakket rouwverwerking) door Kate Hill, Keith Hawton, Aslog Malmberg en Sue Simkin
Gereproduceerd met toestemming van The Royal College of Psychiatrists

Hulp en ondersteuning

Wanneer is het nodig om hulp te zoeken?

Rouw is pijnlijk en uitputtend. Het is niet altijd even makkelijk te weten wanneer u hulp nodig hebt. Hulp kan nodig zijn als u:

• zich enkele maanden na het overlijden nog steeds verdoofd en leeg voelt
• niet kunt slapen of nachtmerries hebt
• voelt dat u de intense gevoelens of fysieke sensaties zoals uitputting, verwarring, angst/paniek of voortdurende spanning, niet aankunt
• zich volledig overweldigd voelt door de gedachten en gevoelens die veroorzaakt zijn door de dood van een dierbaar iemand, bijv. gevoelens van boosheid, schuld en afwijzing
• de behoefte hebt om uw leed met iemand te delen, maar niemand hebt waarbij u terecht kunt
• voortdurend in de weer blijft om maar niets te hoeven voelen (bijv. voortdurend werken)
• merkt dat u te veel drinkt of verslavende middelen gebruikt
• merkt dat u zich overal zorgen over maakt en zelf aan zelfmoord denkt
• bang bent dat degenen om u heen kwetsbaar zijn en het leed niet aankunnen.

Zelfhulpgroepen

stellen u in staat om andere mensen te ontmoeten om gevoelens en ervaringen uit te wisselen en kunnen u zo een mate van geruststelling bieden.

Plaatselijke artsen

• kunnen luisteren, met u praten en emotionele steun bieden
• kunnen u helpen bij problemen zoals slapeloosheid, angst of depressie
• kunnen u adviseren over andere hulpbronnen.

De mate van steun kan van arts tot arts verschillen. Het is niet altijd mogelijk om alles in een korte afspraak te bespreken. Dit kunt u oplossen door uw arts van tevoren een brief te schrijven.

Counseling

• biedt meer tijd om dingen te bespreken of voor steun op langere termijn
• dwingt u niet om het verleden te ontleden, maar biedt hulp met de emotionele crisis en de veranderingen in uw leven
• kan een opluchting zijn omdat u in een veilige omgeving met iemand kan praten die er niet bij betrokken is.
• Godsdienst
• kan een bron van kracht en steun zijn als u religieus bent
• plaatselijke religieuze leiders kunnen een onschatbare bron van steun vormen
• Befrienders centra
• bieden vertrouwelijke hulp aan iedereen die in nood zit, wanhopig is of zelfmoordneigingen heeft.Klik hiervoor een hulplijn bij u in de buurt.

Gespecialiseerde rouworganisaties

Hieronder vindt u links naar een aantal rouworganisaties:

International Association for Suicide Prevention (Internationale Associatie voor Zelfmoordpreventie)
www.med.uio.no/iasp/english/cs.html

American Association of Suicidology (Amerikaanse Associatie van Suïcidologie)
www.suicidology.org/displaycommon.cfm?an=6

Canadian Association for Suicide Prevention (Canadese Associatie voor Zelfmoordpreventie)
www.casp-acps.ca

Hulpbronnen in Groot-Brittannië

Een volledige lijst van rouworganisaties in het Verenigd Koninkrijk en nuttige boeken vindt u in de volledige versie van het rouwpakket van de Royal College of Psychiatrists U kunt hier een pdf van het volledige pakket downloaden.

© The Royal College of Psychiatrists 1997
Bron: Bereavement Information Pack (Informatiepakket rouwverwerking) door Kate Hill, Keith Hawton, Aslog Malmberg en Sue Simkin
Gereproduceerd met toestemming van The Royal College of Psychiatrists